Niezależna Gazeta Obywatelska

Antoni Melchior Fijałkowski urodził się 3 stycznia 1778 r. w Zielomyślu w woj. lubuskim. Był prymasem Królestwa Polskiego, arcybiskupem warszawskim, teologiem, powstańcem listopadowym i działaczem patriotycznym.

Pochodził ze szlacheckiej rodziny herbu Ślepowron. Studiował w seminarium w Gnieźnie, gdzie w 1801 r. przyjął święcenia kapłańskie. Był kanonikiem włocławskim (1811 r.) i kustoszem kapituły płockiej. W 1830 r. wziął udział w powstaniu listopadowym jako kapelan armii powstańczej. W styczniu 1842 r. objął stanowisko biskupa pomocniczego diecezji płockiej. Sakrę biskupią przyjął 15 maja 1842 we Włocławku. Od 1844 r. pełnił funkcję administratora apostolskiego archidiecezji warszawskiej. 18 września 1856 r. Ojciec Święty papież Pius IX mianował go arcybiskupem metropolitą warszawskim. 11 stycznia 1857 r. Fijałkowski odbył ingres do archikatedry św. Jana. Jako prymas Królestwa Polskiego (chociaż tytułu tego nie używał) uważany był za przywódcę narodu i symbolicznego interreksa.

Czas jego rządów przypadł na trudne i niebezpieczne dla Polaków i duchowieństwa czasy egzystencji pod zaborem rosyjskim. W Warszawie narastało napięcie polityczne, manifestacje rozbijane przez wojsko rosyjskie z ulic przeniosły się do kościołów. Śpiewano pieśni patriotyczne – Mazurka Dąbrowskiego, Boże coś Polskę, Z dymem pożarów – odbywały się nabożeństwa za Ojczyznę. Mimo wielokrotnych nacisków władz rosyjskich arcybiskup nigdy nie przeciwstawił się manifestacjom patriotycznym w kościołach, a po krwawym stłumieniu manifestacji (pięciu zabitych i kilkunastu rannych) na placu Zamkowym 27 lutego 1861 r. w Warszawie przez wojsko rosyjskie złożył namiestnikowi carskiemu protest i przewodniczył uroczystościom pogrzebowym. Sprawie polskiej sprzyjał papież Pius IX, który w liście z dnia 6 czerwca 1861 r. do arcybiskupa Antoniego Fijałkowskiego błogosławił go wraz z całym duchowieństwem, wspierającym ruch narodowy. Arcybiskup Fijałkowski na łożu śmierci przykazał duchowieństwu: „Trzymajcie zawsze z narodem, starajcie się, jako pasterze ludu, bronić sprawy ojczyzny i nie zapominajcie nigdy, żeście Polakami”. Arcybiskup Fijałkowski zmarł 5 października 1861 r., a jego pogrzeb był kolejną wielką manifestacją patriotyczną, największą przed wybuchem Powstania Styczniowego.

Oprac. TK