Niezależna Gazeta Obywatelska

Klub Solidarnej Polski zakończył prace nad projektem ustawy o żłobkach. Według projektu – żłobki, kluby dziecięce i przedszkola staną się ogólnodostępne i bezpłatne jak szkoły podstawowe, gimnazjalne itd. Projekt został napisany na wzór rozwiązań z zachodniej Europy, która skuteczniej niż Polska radzi sobie z problemami demograficznymi. Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy Klub SP upoważnił posła Ziemi Opolskiej Patryka Jakiego.

Projekt

USTAWA

z dnia ………

o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego i o zmianie niektórych innych ustaw.

 

Art. 1.  W ustawie z dnia z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010, Nr 80, Poz. 526 z późn. zm.[1]) wprowadza się następujące zmiany:

1)     w art. 7 ust. 3:

a)     w pkt. 4 kropkę na końcu punktu zastępuje się średnikiem,

b)     po pkt. 4 dodaje się pkt. 5 w brzmieniu:

„5) opiekuńczej – dla gmin.”;

2)     art. 27 otrzymuje brzmienie:

„Ustawa budżetowa ustala corocznie:

1)     wielkość części oświatowej subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego oraz

2)     wielkość części opiekuńczej subwencji ogólnej dla gmin.”;

3)     w art. 28:

a)     ust. 5 otrzymuje brzmienie:

„5. Po odliczeniu rezerwy, o której mowa w ust. 2, minister właściwy do spraw oświaty i wychowania dzieli część oświatową subwencji ogólnej między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, biorąc pod uwagę zakres realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych, z wyłączeniem zadań związanych z dowozem uczniów – w sposób określony na podstawie ust. 6. Do podziału części oświatowej subwencji ogólnej przyjmuje się dane zgromadzone w bazie danych systemu informacji oświatowej, o którym mowa w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. Nr 139, poz. 814).”,

b)     ust. 6 otrzymuje brzmienie:

„6. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz reprezentacji jednostek samorządu terytorialnego, określa, w drodze rozporządzenia, sposób podziału części oświatowej subwencji ogólnej między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem w szczególności typów i rodzajów przedszkoli, szkół i placówek prowadzonych przez te jednostki, stopni awansu zawodowego nauczycieli oraz liczby uczniów w tych szkołach i placówkach”;

4)     po art. 28 dodaje się art. 28a w brzmieniu:

„Art. 28a. 1. Kwotę przeznaczoną na część opiekuńczą subwencji ogólnej dla wszystkich gmin ustala się w wysokości łącznej kwoty części opiekuńczej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań opiekuńczych.

2. Od kwoty, o której mowa w ust. 1, odlicza się 0,25 % na rezerwę części opiekuńczej subwencji ogólnej.

3. Rezerwą części opiekuńczej subwencji ogólnej dysponuje minister właściwy do spraw finansów publicznych, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw rodziny oraz reprezentacji gmin.

4. Podział rezerwy części opiekuńczej subwencji ogólnej następuje nie później niż do dnia 30 listopada każdego roku. Środki z rezerwy części opiekuńczej subwencji ogólnej przekazuje gminom minister właściwy do spraw finansów publicznych.

5. Po odliczeniu rezerwy, o której mowa w ust. 2, minister właściwy do spraw rodziny dzieli część opiekuńczą subwencji ogólnej między poszczególne gminy, biorąc pod uwagę ilość dzieci do lat 3 w gminie, ilość istniejących żłobków i klubów dziecięcych w gminie, jak również potrzeby każdej z gmin w zakresie tworzenia nowych żłobków i klubów dziecięcych – w sposób określony na podstawie ust. 6. Do podziału części opiekuńczej subwencji ogólnej przyjmuje się dane zgromadzone w sprawozdaniach rzeczowo-finansowych z zakresu opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, o którym mowa w art. 64 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2011 r., Nr 45, poz. 235 z późn. zm.).

6. Minister właściwy do spraw rodziny, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz reprezentacji gmin, określa, w drodze rozporządzenia, sposób podziału części opiekuńczej subwencji ogólnej między poszczególne gminy, z uwzględnieniem w szczególności ilość dzieci do lat 3 w gminie, ilość istniejących żłobków i klubów dziecięcych w gminie, jak również potrzeby każdej z gmin w zakresie tworzenia nowych żłobków i klubów dziecięcych”.

            Art. 2. W ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., Nr 256, Poz. 2572 z późn. zm.[2]) art. 5 ust. 3 otrzymuje następujące brzmienie:

„3. Środki niezbędne na realizację zadań oświatowych, o których mowa w ust. 2 i 2b, w tym na wynagrodzenia nauczycieli oraz utrzymanie przedszkoli, szkół i placówek, zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu terytorialnego.”.

            Art. 3. W ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3
(Dz. U. z 2011 r., Nr 45, poz. 235 z późn. zm.[3]) wprowadza się następujące zmiany:

1)     po art. 7 dodaje się art. 7a w brzmieniu:

„Art. 7a. Zakładanie i prowadzenie żłobków i klubów dziecięcych jest zadaniem własnym gminy.”;

2)     w art. 8:

a)     ust. 1 otrzymuje brzmienie:

„1. Żłobki i kluby dziecięce mogą tworzyć i prowadzić gminy w formie gminnych jednostek budżetowych.”,

b)     po ust. 1 dodaje się ust. 1a, 1b i 1c w brzmieniu:

„1a. Gmina może zlecić tworzenie lub prowadzenie żłobków i klubów dziecięcych osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.

1b. Gmina może ponadto zlecić organizację opieki sprawowanej w formie żłobka lub klubu dziecięcego albo przez dziennych opiekunów.

1c. Do wyłaniania podmiotów mających organizować opiekę, o której mowa w ust. 1b, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.”.

c)     skreśla się ust. 2 i 3;

3)     w art. 9 ust. 1 otrzymuje brzmienie:

„1. Podmioty, o których mowa w art. 8 ust. 1, 1a i 1b, prowadzące żłobki lub kluby dziecięce mogą dla celów organizacyjnych połączyć je w zespół i określić zasady działania zespołu. Połączenie nie narusza odrębności żłobków lub klubów dziecięcych w zakresie wpisu do rejestru. Przepisy art. 11 stosuje się odpowiednio.”;

4)     tytuł rozdziału 8 otrzymuje brzmienie „Finansowanie zadań z zakresu opieki”;

5)     skreśla się art. 58-61;

6)     dodaje się art. 61a w brzmieniu:

„Finansowanie żłobków i klubów dziecięcych następuje ze środków własnych gminy oraz ze środków otrzymanych z tytułu opiekuńczej subwencji ogólnej, na zasadach określonych w ustawie z dnia z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010, Nr 80, Poz. 526 z późn. zm.).”.

            Art. 4. Ustawa wchodzi w życie w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia

 

 

Uzasadnienie

1.           Potrzeba i cel wydania ustawy

            Zasadniczym filarem polityki prorodzinnej państwa jest ułatwienie rodzicom nie tylko utrzymania dziecka, ale również opłacenie kosztów jego opieki. Dlatego też wnioskodawcy uważają, że każde dziecko powinno mieć bezpłatny dostęp do żłobka, klubu dziecięcego czy przedszkola. Zdaniem wnioskodawców dostęp do ww. placówek powinien być realny,
tj. dostępny dla wszystkich rodzin, niezależnie od dochodów rodziców czy ich miejsca zamieszkania. Problem braku dostępności do tych placówek dotyczy zwłaszcza rodziców dzieci, mieszkających na wsi czy w małych miejscowościach. Wnioskodawcy uważają,
że Skarb Państwa w drodze subwencji powinien przeznaczać większe środki na budowę nowych placówek i obsługę kosztów ich utrzymania.

2.           Stan rzeczywisty w normowanej dziedzinie

            Na dzień dzisiejszy ciężar utrzymania żłobków i przedszkoli został nałożony na samorządy, które mają obowiązek pokrywania kosztów funkcjonowania tych placówek
w ramach zadań własnych. Jedynym dodatkowym źródłem pokrywania kosztów funkcjonowania żłobków i przedszkoli są opłaty, ustanawiane w drodze uchwały przez radę gminy za świadczenia dodatkowe. Opłaty te – zarówno za opiekę nad dziećmi
w przedszkolach jak i w żłobkach (gdzie odpłatność ta jest obligatoryjna) stanowi duże obciążenie dla budżetu domowego.  Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych, uchwała wprowadzająca dodatkową płatność dla rodziców dzieci w przedszkolu, powinna precyzyjnie określać poszczególne świadczenia przekraczające podstawę programową oferowaną przez przedszkole publiczne. Organ samorządu terytorialnego, ustanawiając opłatę, powinien określić jej wysokość za każde ze świadczeń z osobna.[4]

3.           Różnica pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym

            Praktyka stosowania dodatkowych opłat ze strony samorządu, podyktowania jest koniecznością ratowania budżetu, obciążonego zbyt wielką ilością zadań zleconych w drodze ustawy. Dlatego też projektodawcy proponują wprowadzenie systemu darmowych żłobków
i przedszkoli dla rodzin, poprzez wprowadzenie nowej subwencji na potrzeby finansowania ze środków budżetu państwa żłobków i klubów dziecięcych. Nowa subwencja opiekuńcza byłaby znacznym odciążeniem zarówno gminnego jak i rodzinnego budżetu. Obecnie rodzice dzieci, przebywających w żłobkach czy klubach dziecięcych dopłacają około 30% kosztów utrzymania dziecka w ww. placówce. Zbyt duże koszty opieki nad dziećmi w placówkach, powodują odkładanie decyzji o dziecku na później lub wykluczają rodziców (zwłaszcza matki) z rynku pracy, ponieważ nie decydują się na powrót do pracy, ze względu na brak możliwości znalezienia choćby żłobka lub opiekunki dla dziecka.

4.           Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne

            Proponowana nowelizacja przyniesie pozytywne skutki społeczne, ze względu na realną pomoc państwa w zakresie polityki prorodzinnej. Kwoty przeznaczane przez rodziców co miesiąc na utrzymanie dziecka w żłobku, przedszkolu lub klubie dziecięcym, nie mogą stanowić bariery w dostępie do tych placówek, zwłaszcza dla rodzin wielodzietnych o niskich dochodach.

            Skutkiem gospodarczym wprowadzanych rozwiązań, oprócz tych wyżej wskazanych, będzie z pewnością zwiększenie popytu na miejsca w przedmiotowych placówkach. Przyczyną takiego stanu rzeczy, będzie z pewnością obniżenie kosztów utrzymania dzieci
w placówkach, które do tej pory ponosili rodzice. Dodatkowo proponowana nowelizacja przyczyni się do poprawy koniunktury na rynku usług budowlanych, z uwagi na rozpoczęcie prac na szerszą skalę, w zakresie budowy nowych placówek. Ponadto projekt nowelizacji, poprawi sytuację na rynku pracy, z uwagi na fakt, iż duża liczba pedagogów
i opiekunek/opiekunów dla dzieci, będzie mogła znaleźć pracę, w związku ze zwiększeniem popytu na miejsca w placówkach, o czym wspomniano powyżej.

            Projekt ustawy będzie pociągał za sobą zwiększenie wydatków z budżetu państwa, poprzez finansowanie zadań, należących do tej pory do gminy lub budżetu domowego rodziców. Szczegółowe wyliczenia obciążeń budżetu państwa, zawarto w punkcie 5.

            Skutkiem prawnym wprowadzanych rozwiązań, będzie stworzenie nowego zakresu finansowania żłobków i klubów dziecięcych. Projektodawcy wprowadzili do ustawy nowy rodzaj subwencji – subwencję opiekuńczą dla gmin. Jej zadaniem będzie stworzenie możliwości finansowania ze środków budżetu państwa żłobków i klubów dziecięcych.
Na skutek wprowadzanych rozwiązań zmienią się zasady finansowania podmiotów prowadzących żłobki. Środki te, zamiast z kieszeni rodziców, pochodzić będą z subwencji opiekuńczej. Dodatkowo projektodawcy wprowadzili obowiązek rozliczania opiekuńczej subwencji ogólnej w ustawie budżetowej, co ma zapewnić finansowanie żłobków i klubów dziecięcych na tych samych zasadach, jak subwencja oświatowa. Rozwiązania dodatkowe, zamieszczone w projekcie nowelizacji, powinny zapewnić sprawiedliwy podział subwencji.

5.           Źródła finansowania jeżeli projekt niesie obciążenia dla budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego

Wprowadzenie w życie projektu ustawy skutkować będzie obciążeniem budżetu państwa, wynikającym ze stworzenia nowego rodzaju subwencji, której zadaniem będzie finansowanie wprowadzonych w ustawie rozwiązań.

6.           Ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej

Problematyka regulowana przez projekt ustawy nie jest objęta przepisami prawa Unii Europejskiej.