Niezależna Gazeta Obywatelska

Giebło to miejscowość o średniowiecznej metryce malowniczo położona na terenie Jurajskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Pierwsze informacje o wsi i parafii pochodzą ze spisów świętopietrza i dziesięciny papieskiej z 1325 r. Wiadomo, że w XIV w. właścicielami Giebła (Kebel) był ród herbu Pobóg, który to najprawdopodobniej w 1 poł. XIV w. wzniósł usytuowaną w pobliżu kościoła strażnicę obronną (jej relikty odnaleziono w 2000 r.). Pozwala to przypuszczać, że ówczesna osada, posiadająca kościół i rycerski dwór, mogła być centrum klucza włości rodu herbu Pobóg. Najprawdopodobniej pod koniec XVI w. lub na pocz. XVII w. Giebło stało się własnością rodziny Padniewskich, ówczesnych właścicieli pobliskiej Pilicy i budowniczych pilickiej kolegiaty pw. św. Jana Chrzciciela oraz Jana Ewangelisty. Od 1612 r. parafia w Gieble weszła w skład uposażenia pilickiej kolegiaty i każdy kolejny proboszcz parafii w Gieble do 1819 r. stawał się równocześnie kanonikiem pilickim. W 1629 r. Giebło stało się częścią uposażenia pilickiego szpitala kościoła pw. św. Ducha, ufundowanego przez kolejnego właściciela Pilicy, Jana Zbaraskiego, przez co wieś zarządzana była odtąd aż do II wojny światowej przez dzierżawcę majątku.

Dokładny czas powstania kościoła w Gieble jest trudny do określenia z uwagi na brak źródeł. Najbardziej wzniesiono go w 2 ćw. XIII w. Wiadomo, że kościół grodowy należący do dekanatu irządzkiego stał się parafią jeszcze przed 1325 r. O istnieniu murowanego kościoła parafialnego w Gieble w 1440 r. wspominał J. Długosz. W 1647 r. kościół, podległy kolegiacie pilickiej i wchodzący w skład dóbr pilickich, został rozbudowany. Dokładny czas działań budowlanych wraz z herbem Abdank, którym legitymowała się m.in. rodzina Warszyckich, ówczesnych właścicieli Pilicy, zachowany był do 1912 r. na zworniku pierwszej zakrystii. Do prezbiterium od strony północnej dobudowano wykonaną z kamiennych ciosów niewielką zakrystię sklepioną krzyżowo, a także przebito otwór drzwiowy łączący prezbiterium z zakrystią (z tego czasu pochodziły żelazne drzwi prowadzące do zakrystii). Być może z tego samego okresu pochodził dobudowany do południowej ściany nawy tzw. babiniec, czyli kruchta, niewielka, tynkowana, zwieńczona barokowym szczytem, kryjąca oryginalny, romański portal. Portal, będący jedynym
w średniowieczu otworem prowadzącym do kościoła, trójuskokowy, zamknięty łukiem pełnym, jest obecnie częściowo zamurowany. Być może w tym okresie powiększono również istniejące w nawie i prezbiterium otwory okienne do wielkości zbliżonej do stanu obecnego, jak również przesklepiono krzyżowo przestrzeń prezbiterium, pierwotnie najprawdopodobniej przekrytą stropem. Również w tym samym czasie najprawdopodobniej przebito prostokątny otwór drzwiowy w zachodniej ścianie wieży. Być może od tego czasu w pobliżu kościoła stał szpital.

Kolejne realizacje związane z kościołem, będące inicjatywą ówczesnego ks. Zaborskiego miały miejsce w ostatniej ćw. XVIII w. Na ten czas przypada fundacja nowych, jednorodnych stylowo, późnobarokowych ołtarzy, w tym głównego ze sprowadzonym z rozbieranego kościoła pw. św. Mikołaja w Nowym Mieście Korczynie obrazu Matki Boskiej Śnieżnej. Być może wówczas, wraz z pojawieniem się nowego ołtarza, zamurowany został romański otwór okienny w ścianie wschodniej prezbiterium. Na 1787 r. datowany jest także mur ogrodzenia kościelnego. W 1903 r. przeprowadzona została przez M. Wawrzenieckiego z Towarzystwa Opieki nad Zabytkami pierwsza rzetelna inwentaryzacja oraz oględziny kościoła, których wyniki opublikowane zostały w Sprawozdaniach Komisyi do badania Historyi Sztuki w Polsce. W 1912 r. (data na zworniku w kruchcie pod wieżą) staraniem dawnego proboszcza giebelskiego ks. Józefa Dotkiewicza z Zagórza oraz ówczesnego proboszcza w Gieble, ks. Juliusza Jastrzębca Kozłowskiego nastąpiła rozbudowa kościoła, w wyniku której znaczna część budowli romańskiej została bezpowrotnie zniszczona. Dążąc do powiększenia nawy kościelnej od strony zachodniej, rozebrano przede wszystkim romańską wieżę zachodnią wraz z emporą kolatorską. Rozbudowano w ten sposób nawę o kolejne dwie osie (niemal dwukrotnie) i wzniesiono nową wieżę zachodnią, nieodpowiadającą proporcjami i formą budowli romańskiej. W zachodniej części nawy wbudowano chór muzyczny. Rozbiórce uległ również barokowy babiniec oraz zakrystia. Nowa kruchta boczna ulokowana została w dobudówce obok wieży, natomiast nową, powiększą zakrystię ulokowano w innym miejscu, na wschód od prezbiterium, łącząc ja długim korytarzem z wnętrzem kościoła. W trakcie przebudowy kościoła, wraz z podwyższeniem wysokości ścian kościoła o ok. 1 m, m.in. zlikwidowano całą starą, choć niepierwotną konstrukcję dachu (wraz z tym zatarto kąt oryginalnego nachylenia połaci dachowych oraz zlikwidowano charakterystyczny zewnętrzny element w postaci okapów utworzonych z wystających belek wiązarowych wspartych na drewnianych wiązarach), zniszczono stary gzyms koronujący wykonany z kamiennych ciosów, stary drewniany strop ponad nawą zastąpiono nowym żelbetowym, podwyższono i poszerzono oryginalne romańskie otwory okienne w ścianie południowej nawy i prezbiterium oraz otwór w ścianie północnej. W 1914 r. w trakcie walk wojsk austriackich i rosyjskich kościół został nieznacznie zniszczony. W 1915 r. świątynia została wyremontowana i ponownie konsekrowana. Dach i wieża uległy poważnym uszkodzeniom podczas I wojny światowej. Po zakończeniu wojny kościół odbudowano. W 1934 r. jego wnętrze zostało odnowione. W 2000 r. w Gieble podczas prac budowlanych natrafiono na fragmenty murów nieznanego dotychczas obiektu. Archeolodzy odsłonili część fundamentów tej budowli, która była prawdopodobnie obronną wieżą mieszkalną. Niestety zabytek ten został zniszczony.

Kościół otoczony jest murem kamiennym z 1787 r. Świątynia wraz z zabytkowym wyposażeniem jest prawnie chroniona. Niestety, kościół w Gieble nie leży na trasie Szlaku św. Jakuba, jednego z najważniejszych chrześcijańskich szlaków pielgrzymkowych.

Fundacja Dla Dziedzictwa