Niezależna Gazeta Obywatelska

72 lata temu, w nocy z 29 na 30 sierpnia 1939 r. Joachim von Ribbentrop przekazał ambasadorowi brytyjskiemu sir Nevillowi Hendersonowi ultymatywne żądania niemieckie. Polska miała zgodzić się na bezwarunkowe zajęcie Gdańska przez Niemcy, oraz na plebiscyt na Pomorzu polskim, ale na warunkach preferujących Niemcy. Ribbentrop odmówił Hendersonowi przekazania żądań niemieckich w formie pisemnej. Ambasador Józef Lipski po konsultacjach z Warszawą poprosił o audiencję u Ribbentropa. 31 sierpnia 1939 o godz. 0.30 w nocy Adolf Hitler podpisał rozkaz ostatecznie wyznaczający termin ataku na Polskę na 1 września godz. 4.45. 31 sierpnia 1939 r. o godzinie 18.30 Ribbentrop przyjął po raz ostatni ambasadora Lipskiego, któremu tylko zakomunikowano, że nie posiada on pełnomocnictw do tak daleko idących koncesji. 31 sierpnia 1939 r. w późnych godzinach wieczornych rozgłośnia radiowa Deutschlandsender odczytała tekst niemieckiego ultimatum (tzw. „16 punktów”), nigdy formalnie zresztą Polsce nie przedstawionych, informując o jego „odrzuceniu” przez Polskę. Działo się to równolegle z przeprowadzoną w Gliwicach przez Sicherheitsdienst prowokacją, mającą stanowić pretekst propagandowy do rozpoczęcia przez Niemcy działań wojennych przeciw Polsce bez formalnego wypowiedzenia wojny.

Przypomnijmy. Powstały po I wojnie światowej na mocy postanowień traktatu wersalskiego nowy układ granic w Europie Środkowo-Wschodniej był stałym przedmiotem pretensji terytorialnych Niemiec wobec Polski i innych krajów sąsiednich. Punktem zapalnym w stosunkach polsko-niemieckich było istnienie polskiego Pomorza. Niemcy określali Pomorze polskie jako „korytarz polski” (niem. Polnischer Korridor), obszar oddzielający Prusy Wschodnie od reszty Niemiec. Niemcy podejmowali również od początku lat 20. XX w. systematyczne próby podważania gwarantowanych Polsce traktatowo praw w Wolnym Mieście Gdańsku. Przejawem tego była próba usunięcia mieszanej policji portowej w 1932 r., czy próba uniemożliwienia sprawowania przez Polskę praw suwerennych Gdańska wobec zagranicy (tzw. kryzys gdański 1932 r.), a także organizacja antypolskich wystąpień z hasłami przyłączenia Gdańska do III Rzeszy w 1933 r. 4 października 1938 r., gdy wojska hitlerowskie zajmowały Sudety, Potemkin, wiceminister spraw zagranicznych ZSRR oświadczył ambasadorowi francuskiemu w Moskwie, że: „nie widzę dla nas innego wyjścia, jak czwarty rozbiór Polski”. W styczniu 1939 r. Polska odrzuciła trzy kolejne niemieckie propozycje wspólnej akcji przeciw ZSRR. 28 kwietnia 1939 r. Hitler wypowiedział polsko-niemiecki układ z 1934 r. o niestosowaniu przemocy. 5 maja 1939 r. minister Beck w sławnym przemówieniu sejmowym odrzucił niemieckie propozycje powrotu Gdańska do Rzeszy i wejście do Paktu Antykomiternowskiego. 23 sierpnia 1939 r. Niemcy podpisały pakt Robbentrop-Mołotow skierowany przeciw Polsce. Los Polski został przesądzony.

Autor: Tomasz Kwiatek