Niezależna Gazeta Obywatelska

Szląsko należało pierwotnie do Polski; później miało własne książęta. Te zaś po jednemu odrywały się od ciała narodu Polskiego, aż nakoniec stały się zupełnie hołdowniczemi królów Czeskich a następnie, gdy korona Czeska w dóm Austryacki weszła, temuż podległemi. Po wygaśnieniu książąt Szląskich, dom Austryacki panował w temże kraju samowładnie. Od roku 1740 należy Szląsk, wyjąwszy części południowe przy państwie Austryackiem pozostałe i powiat Swiebodziński jako też okolice Krosna do Brandenburgyi wcielone do Państwa Pruskiego. Mieszkańcy kraju tego mieli dzieje rożnej czyli odosobniającej kolei, są też przeto w mowie, obyczajach i charakterze różniącemi się od siebie. Zaczem w Łużacyi językiem niemieckim i wendeńskim mówią, nachodzimy wreszcie Szląska, oprócz kilka dyalektów niemieckich, język czeski, morawski a w Szląsku górnym, język polski, przewagę trzymający. Podług pokolenia dzielą się mieszkańcy na Niemców, Słowianów i żydów. Niemcy stanowią ludność przemagającą, do nich zbliżają się Słowianie, żydzi zaś czynią liczbę daleko mniejszą. Co do różności wyznań religijnych, dzielą się mieszkańcy na chrześcian katolickich (1 1/4 miliona), chrześcian ewangelickich (1 1/2 miliona) i bliska 30, 000 żydów. W górnym Szląsku i w hrabstwie Kladzkiem jest religia katolicka przeważającą, za to – w powiatach: Brzega, Oleśnice, Strzelina, Niemcza i Górowa, mało się katolików znajduje. Do mieszkańców bywają, jako sekty osobnej, Hernhutowie i Huzyci policzeni. Pierwsi są w gminach swych braterskich w Nizkach, Gnadeuberg, Neusalz, Gnadenfrej i Gnadenreld; drudzy: w powiecie Strzelinskim, Opolskim i w hrabstwie Kladzkiem. Zaludnienie jest bardzo nierówne. Zaczem powiaty górzyste: Reichenbach i Waldenburg, przeludnionemi nazywać można, mamy w Łużacyi i w górnym Szląsku powiaty, w porównaniu do ich rozległości, małoludne. W powiecie Reichenbach żyje 7000 ludzi na jednej mili kwadratowej, zaczem w powiecie Rothenburg i Wojerezy tylko 1750 na milę kwadrat, wychodzi. W powiecie Głupczyekim, Niskim, Brzeskim, Wrocławskim, Lignickim i Głogowskim, jest ludność średnia, Misko do 5000 na mili kwadratowej.

 

Józef Lompa, Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej, wydano w 1847 r. w Głogówku nakładem Henryka Handla