Niezależna Gazeta Obywatelska

Po plebiscycie (przeprowadzonym 20 marca 1921 r.) i III powstaniu śląskim, 12 października 1921 r. Liga Narodów odrzuciła wniosek angielsko-niemiecki pozostawienia Górnego Śląska przy Niemczech i poleciła dokonać podziału tego regionu. Decyzją Rady Ambasadorów przyznano Polsce 29% terytorium plebiscytowego, który obejmował powiaty: katowicki, lubliniecki, pszczyński, rybnicki, świętochłowicki, i tarnogórski. Na tym obszarze znajdowała się większa część przemysłu górnośląskiego, który miał ogromne znaczenie gospodarcze. 15 maja 1922 r. podpisano w Genewie polsko-niemieckie porozumienie regulujące podział Górnego Śląska.

Nowa granica przebiegała od północy przez powiaty: lubliniecki, bytomski, zabrski, toszecko-gliwicki, rybnicki i raciborski. Po stronie niemieckiej znalazły się tereny na zachód od tej linii, czyli 7794 km² (71%) obszaru plebiscytowego. Polska otrzymała 3214 km² (29%) ze spornego terytorium. Mniejszy przydział wynagradzał fakt, że przy Polsce pozostawał większy potencjał przemysłowy: 53 kopalnie węgla kamiennego (z 67), 10 kopalni cynku i ołowiu (z 15), 9 stalowni (z 14) i 22 wielkie piece (z 37). Według wytyczonej przez Radę Ligi Narodów granicy, po stronie niemieckiej znalazło się ponad 750 tys. Polaków, natomiast po stronie polskiej – ponad 250 tys. Niemców.

Po wydaniu decyzji dotyczącej podziału Górnego Śląska polskie stronnictwa polityczne i organizacje zawodowe utworzyły Naczelną Radę Ludową z Józefem Rymerem jako liderem. Na czele analogicznego organu niemieckiego – Wydziału Niemieckiego – stanął Hans Lukaschek. Rozpoczęła się ewakuacja wojsk Komisji Międzysojuszniczej, podczas której bojówki niemieckie rozpoczęły gwałtowną akcję terrorystyczną, w wyniku której zginął m.in. oficer francuski. 20 czerwca 1922 r. wojska polskie przekroczyły granicę koło Szopienic (obecnie dzielnica Katowic) i wkroczyły na Śląsk. W lipcu 1922 r. Polska przejęła ostatecznie administrację na przyznanym jej obszarze, który zgodnie z obietnicą zachował pewną autonomię – miał swój sejm lokalny. Pierwszym wojewodą śląskim został Józef Rymer. 16 lipca 1922 r. podpisano w Katowicach dokument upamiętniający przejęcie części Śląska przez Rzeczpospolitą. W tym czasie na terenach przyznanych Niemcom rozpoczął się odwet na tych Ślązakach, którzy w okresie plebiscytowym działali na rzecz Polski. Zabraniano rozmawiać po polsku w lokalach publicznych, znieważając tych, którzy zakazu tego nie przestrzegali. Bojkotowano działaczy polskich, wprowadzano ograniczenia w działalności polskich organizacji.

Oprac. TK