Niezależna Gazeta Obywatelska

Założenie pałacowo-parkowe usytuowane jest w północno-wschodniej części wsi Wronów w gminie Lewin Brzeski w powiecie brzeskim. Położone jest w pobliżu starorzecza Nysy Kłodzkiej, na terenie Stobrawskiego Parku Krajobrazowego, w pobliżu miejsc międzynarodowej ostoi ptaków.

Pałac jest częścią zespołu pałacowo-folwarcznego ukształtowanego ostatecznie na przełomie XVIII i XIX w. Zaplanowano go na osi założenia, między podwórzem folwarcznym, gazonem (trawnikiem) a parkiem krajobrazowym. Pałac wzniesiono najprawdopodobniej pod koniec XVIII w. z fundacji rodu von Waldau, ówczesnych właścicieli majątku we Wronowie. W 1830 r. właścicielem majątku był podporucznik Reinhart, a w 1845 r. wdowa po nim. Następnie majątek trafił w ręce królewskiego dworzanina Engelberta, który w 1867 r. sprzedał go Aleksandrowi von Schalscha. W rękach tej rodziny majątek pozostał do 1939 r.

W 1907 r. z inicjatywy Emanuela von Schalscha (syna Aleksandra) pałac we Wronowie został przebudowany i rozbudowany w stylu neobarokowym. Podczas przebudowy prowadzonej przez drezdeńskiego architekta Roberta Webera do bryły dodano wieżę zegarową, tarasy oraz dwubiegowe schody w formie podkowy prowadzące na piętro. Szczyt elewacji frontowej ozdobiono herbami hrabiego von Schalschy i jego małżonki. Od strony parku elewacja została powiększona o dobudowaną kaplicę z zachowanym prezbiterium z zamalowaną polichromią przedstawiającą m.in. „Oko Opatrzności”. Obok kaplicy Weber zaprojektował ogród zimowy pokryty przeszklonym dachem z fontanną typu lawabo.

Po zakończeniu II wojny światowej pałac przeszedł na własność Skarbu Państwa. W 1987 r. przeprowadzono remont kapitalny budynku adaptując go na potrzeby mieszkaniowe (w dużym stopniu zmieniono pierwotny układ pomieszczeń). Obecnie pałac stanowi własność Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i dzierżawiony jest przez prywatnych właścicieli. Do dziś częściowo zachowało się historyczne wyposażenie pałacu, w tym m.in. murowany kominek w hallu głównym, drewniane schody i boazerie, fragmenty polichromii w kaplicy pałacowej i fontanna typu lawabo w dawnym ogrodzie zimowym.

Pałac otacza park krajobrazowy założony na terenach starorzecza Nysy Kłodzkiej w 1840 r. Zajmuje powierzchnię 5,5 ha. Za pałacem, po wschodniej stronie, rozciąga się polana widokowa zmieniona częściowo na boisko sportowe. Park przecina ścieżka biegnąca od pałacu w stronę północno-wschodnią, która w czasach świetności założenia pełniła rolę promenady. Drzewostan parkowy tworzą: jesion, lipa drobnolistna, klon, robinia akacjowa, buk, sosna czarna, świerk, jodła cyprysik groszkowy oraz dąb szypułkowy o obwodzie 390 cm, uznany za Pomnik Przyrody. Park został częściowo zniszczony podczas powodzi w 1997 r.

Przed wsią, w pobliżu założenia pałacowo-parkowego, znajduje się cmentarz ewangelicki z nagrobkami z XVIII i XIX w. Jest on jednym z najlepiej zachowanych licznych niegdyś cmentarzy ewangelickich w gminie Lewin Brzeski.

Autor: Fundacja „Dla Dziedzictwa”