Niezależna Gazeta Obywatelska

Jan Karol Chodkiewicz herbu Gryf z Mieczem urodził się w 1560 r. w rodzinie szlacheckiej Był hetmanem wielkim litewskim (od 1605 r.), hetmanem polnym litewskim (od 1605 r.), wojewodą wileńskim (od 1616 r.), starostą generalnym żmudzkim (od 1599 r.). Był jednym z najwybitniejszych europejskich dowódców wojskowych początku XVII w. Był znakomitym strategiem i mistrzem taktyki, szczególnie umiejętnie potrafił operować formacjami husarii, rzucając ją na wroga w przełomowym momencie bitwy. Był hojnym fundatorem i donatorem dla Kościoła.

Zdobył staranne wykształcenie na Akademii Wileńskiej. W latach 1586-1589 studiował filozofię i prawo w jezuickiej akademii w Ingolstadt. Karierę wojskową rozpoczął w 1596 r. od stłumienia powstania hetmana Semena Nalewajki, który wraz z wojskiem kozackim pustoszył miasta na wschodnich ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1599 r. został starostą generalnym żmudzkim. Wziął udział w zwycięskiej wyprawie hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego na Wołoszczyznę w 1600 r.

W tym samym roku został hetmanem polnym litewskim i pod wodzą hetmana wielkiego litewskiego Krzysztofa „Pioruna” Radziwiłła wziął udział w wojnie inflanckiej. W 1601 r. błyskotliwie pobił armię szwedzką w bitwie pod Kokenhausen. W październiku 1602 r. objął po Zamoyskim naczelne dowództwo w Inflantach: odebrał Szwedom Dorpat (9-13 kwietnia 1603 r.) i obronił Rygę. 23 września 1604 r. odniósł zwycięstwo w bitwie pod Białym Kamieniem, gdzie dowodząc oddziałem w sile 2 000 ludzi pobił 7. tysięczną armię szwedzką. W 1605 r. odniósł zwycięstwo nad Szwedami w bitwie pod Kircholmem w czasie wojny o Inflanty. W bitwie tej jego 4 tysiące żołnierzy pobiło 14. tysięczny korpus szwedzki i zdobywając 60 sztandarów nieprzyjacielskich, 12 dział i rozbijając ich obóz. Zwycięstwo to rozsławiło imię Chodkiewicza w całym ówczesnym świecie. Gratulacje przysłali mu m.in. papież Paweł V, cesarz Rudolf II Habsburg, król Anglii Jakub I Stuart, sułtan Ahmed I i szach perski Abbas I Wielki. Król Polski Zygmunt III przyznał mu buławę wielką litewską (choć jest możliwe, ze otrzymał ją jeszcze przed tym zwycięstwem) i liczne nadania ziemskie.

W 1607 r. Chodkiewicz zajął się tłumieniem rokoszu sandomierskiego. W Wielkim Księstwie Litewskim jego wojsko zniosło oddziały rokoszan, sformowane przez wroga Chodkiewiczów kasztelana wileńskiego Janusza Radziwiłła. 6 lipca 1607 r., dowodząc prawym skrzydłem królewskim pokonał rokoszan w bitwie pod Guzowem. W 1608 r. doprowadził do podpisania zawieszenia broni ze Szwedami. Jednak już w 1609 r. zmuszony był ponownie odbijać z rąk szwedzkich Parnawę i Dyjament.

10 września 1611 r. podczas wojny polsko-rosyjskiej pospieszył z nieudaną odsieczą oblężonej polskiej załodze moskiewskiego Kremla, ścierając się z powstańcami rosyjskimi. Druga próba odsieczy w 1612 r. też nie zakończyła się powodzeniem. W latach 1613-1615 przeprowadzał działania osłonowe Smoleńska, dzięki czemu to miasto pozostało w granicach I Rzeczypospolitej. W 1617 r. został wodzem naczelnym wyprawy królewicza Władysława, która zamierzała odbić Moskwę.11 października 1617 r. Chodkiewicz zdobył Dorohobuż, na leże zimowe zapadł w Wiaźmie. W Tuszynie jego wojska zasiliło 20 000 kozaków pod wodzą hetmana Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego. Jednak pomimo ponawianych prób zdobycia stolicy Rosji, wyprawa zakończyła się niepowodzeniem.

Hetman Chodkiewicz był także dowódcą połączonych wojsk polskich i litewskich w czasie obrony Chocimia przed Turkami w 1621 r. Jan Karol Chodkiewicz zmarł 24 września 1921 r. w czasie oblężenia Chocimia. Przed śmiercią oddał buławę Lubomirskiemu. Wieść o jego śmierci przedostała się do Turków, którzy nazajutrz – sądząc, że wśród Polaków panuje ogólne zamieszanie – przypuścili kolejny, krwawo odparty atak. Po kilkudniowych rokowaniach, które ze strony polskiej prowadzili Jakub Sobieski i Stanisław Żórawiński, kasztelan bełski, a ze strony tureckiej wielki wezyr Dilaver Pasza, zawarto 9 października 1621 r. traktat pokojowy, honorowy dla obu stron.

Oprac. Tomasz Kwiatek